واژه حجاب و مشتقّات آن، هفت بار در قرآن کریم تکرار شده و در تمام موارد، به معنای پرده و مانع است.

فلسفه حجاب در نماز چیست؟

حجاب اصطلاحی دینی به معنای پوشاندن بعضی از نقاط بدن زنان و مردان در مذهب اسلامی. حجاب در ادیان و اقوام پیش از اسلام وجود داشته و آیاتی در قرآن و احادیثی از ائمه (ع)، از لزوم و اهمیت آن سخن گفته اند.

حکم حجاب در فقه در بخش نماز و نکاح مطرح شده است. این حکم از دیدگاه فقها ازاحکام ضروری دین اسلام است. در باور مسلمانان، ایجاد امنیت روانی و حفظ سلامت اخلاقی جامعه از حکمت های واجب شدن حجاب است.

همچنین در تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامی در ایران، بی حجابی جرم محسوب می شود.

فلسفه حجاب چیست؟

با تأمل در حکمت تشریعِ حکم حجاب ـ که به تصریح آیات قرآن و احادیث، ایجاد امنیت روانی و حفظ سلامت اخلاقی جامعه و ارزش گذاری عفاف و حیاست ـ گوناگونی مراتب احکام حجاب به خوبی قابل تحلیل است. تأکید قرآن و احادیث و متون فقهی بر اکتساب و تقویت ملکه عفت و تقوا، ضرورت رعایت حیا و عفاف در مناسبات زن و مرد غیرمحرم، و حرمت برخی امور (همچون قرارگرفتن زن و مرد غیرمحرم در یک محیط بدون امکان ورود شخص دیگر، نهی شدید از چشم چرانی مردان، وجوب ستر برای زن در برابر غیرمحرم و پرهیز او از هرگونه رفتار تحریک آمیز در محیط جامعه از قبیل تبرّج یا سخن گفتن مهیج) بیانگر ارتباط وثیق عفاف و حیا با حجاب است.

فلسفه حجاب در نماز چیست؟ خدا که به همه محرم است.

با توجه به این که خداوند متعال علیم و حکیم است، پس یکایک احکام، حکمت خاصى دارند، ولکن پى بردن به آن اسرار، براى ما هم، میسر نیست و هم، چندان مفید نیست چه این که با علم محدود ما از نیازها، استعدادها و نیز راه رفع نیازهاى واقعى و شکوفا کردن استعدادها به نحو صحیح و بدون مخاطرات جسمى و روحى، مادى و معنوى، چگونه مى توان چنین ادعایى کرد.

علاوه بر این که اساس در این احکام، فراخوان بشر به تعبد و اظهار بندگى در مقابل پروردگار است. البته چه بسا ممکن است آگاهى به این اسرار و حکمت ها حداقل در بعضى افراد، موجب تقویت انگیزه آنها در پیروى از آن دستورات شود به همین جهت در صدد کنکاش از اسرار و حکمت هاى احکام مى کنند.

در هر صورت حجاب و پوشش بانوان در نماز، علل و فلسفه هاى بسیاری دارد؛ از جمله:

• حجاب در نماز، خود نوعى تمرین مستمر و روزانه براى حفظ حجاب مى باشد و یکى از عواملى است که در رعایت دائمى پوشش اسلامى زن و جلوگیرى از آسیب پذیرى آن، نقش مهمى ایفا مى کند.

• وجود پوششى یک پارچه براى تمام بدن و داشتن پوششى مخصوص براى نماز، توجه و حضور قلب انسان را بیشتر مى کند و از توجه ذهن به تجملات و چیزهاى رنگارنگ مى کاهد و ارزش نماز را صد چندان مى کند.

• داشتن پوشش کامل در پیشگاه خداوند، نوعى ادب و احترام به ساحت قدس ربوبى است. از این ‏رو براى مردها نیز، داشتن عبا و پوشاندن سر در نماز، مستحب است و همین ادب حضور در پیشگاه الهى زمینه ساز حضور معنوى و پذیرفته شدن به محضر حق مى شود.

اضافه بر آن، حکم پوشش در نماز، با حفظ حجاب در برابر نامحرم تفاوت هایى دارد و با آن قابل مقایسه نیست؛ به عنوان مثال؛ پوشاندن روى پا در برابر نامحرم واجب است؛ ولى در نماز - بدون حضور نامحرم - واجب نیست.

• نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد، حجاب کامل را می‌طلبد و این مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و حفظ آرامش روحی نمازگزار را در پی دارد.

البته باید توجه داشت که موارد گفته شده، در حد یک احتمال است و دلیل اصلی حفظ حجاب و سایر عبادات، همانا تقویت روحی? تعبد و پذیرش خواست خدا در انسان است.

حجاب در ارتباط با عبادات

نماز: در نماز واجب است زن بالغ آزاد تمام بدن خود را بپوشاند خواه فردی آنجا باشد یا نباشد؛ لیکن پوشاندن صورت، دست از سر انگشتان تا مچ و از سر انگشتان پا تا مچ لازم نیست. البته در صورت وجود نامحرم، پوشاندن آنها واجب است.

حج: پوشاندن صورت با روبند یا غیر آن که متصل به صورت باشد در حال احرام حرام است. در اینکه پوشاندن روی پا نیز حرام است یا نه، اختلاف نطر می باشد.

احکام پوشش مردان در نماز

پوشاندن عورت در نماز واجب است، خواه بیننده ـ اعم از محرم و نامحرم ـ وجود داشته باشد یا نباشد. عریان نماز خواندن در صورتی که عورت پوشیده باشد جایز است، هرچند کراهت دارد.

پوشاندن سر و نیز ـ بنابر مشهور ـ روی پا در حال احرام، حرام است.

ویژگی های پوشش در نماز

پوشش در نماز از جهاتی با غیر نماز تفاوت دارد، از جمله:

پوشش در نماز واجب است؛ هرچند فردی نباشد ولی در غیر نماز تنها با وجود نامحرم واجب خواهد بود.

پوشش در غیر نماز با هر ساترِ مانع از نگاه دیگران تحقق می‌یابد؛ لیکن در نماز ـ در غیر حال ضرورت ـ باید از نوع لباس باشد. در کفایت پوشش به گیاهان و برگ درختان در غیر حال ضرورت و نیز در اینکه پوشش به مثل گِل در حال اختیار کافی است یا تنها در حال ضرورت؛ و یا حتی در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند ـ و در نتیجه چنین کسی فاقد ساتر محسوب می‌شود ـ اختلاف است.

پرسش و پاسخ حجاب و فلسفه حجاب زن در نماز از آیت الله مکارم شیرازی:

فلسفه حجاب زن در نماز:

پرسش : فلسفه پوشش و حجاب زن به هنگام نماز چیست؟ مگر خداوند جمیل و دوست دار زیبائی ها، از همه کس حتى شوهر به زن نزدیکتر نیست؟ پس چرا زن باید خود را در مقابل خداوند بپوشاند؟

پاسخ : زن باید بهترین و مناسب ترین لباس را در مقابل خداوند بپوشد، و بهترین لباس زن، حجاب کامل است. به علاوه این سبب می شود که در موارد دیگر حجاب را فراموش نکند.

مقدار پوشش زنان در نماز :

پرسش : پوشش زن در نماز باید چگونه باشد؟

پاسخ : زن باید در موقع نماز تمام بدن حتّى سر و موى خود را بپوشاند، ولى پوشاندن گردى صورت و دستها تا مچ و پاها تا مچ لازم نیست، امّا براى این‏که یقین کند که مقدار واجب را پوشانده است احتیاط واجب این است که مقدارى از اطراف صورت و قدرى پایین تر از مچ را هم بپوشاند.

پوشاندن کلاه گیس و زیورآلات در نماز :

پرسش : آیا پوشاندن موهای مصنوعی و زیورآلات و زینت ها در نماز واجب است؟

پاسخ : پوشاندن انگشتر و حلقه واجب نیست اما پوشاندن موهای مصنوعی و زینتهای پنهانی (مانند دستبند و گردنبند ) واجب است حتی اگر نامحرم حضور نداشته باشد. و اگر نپوشاند کار خلافی کرده ولی نماز باطل نیست.

نمایان بودن سایه دست از زیر چادر:

پرسش : اگر در هنگام نماز به خاطر نازک بودن چادر سایه دست پیدا باشد چه حکمی دارد؟

پاسخ : پیدا بودن سایه دست اشکالی ندارد.

نماز خواندن زن در معرض دید نامحرم:

پرسش : نماز خواندن زن در معرض دید نامحرم چه حکمی دارد؟

پاسخ : نماز اشکالی ندارد ولى احتیاط واجب آن است که خود را در معرض دید نامحرم قرار ندهد.

پوشیدن لباس تنگ برای زن در نماز:

پرسش : پوشیدن لباس تنگ و چسبان برای زن در نماز، در صورتی که به صورت کامل پوشیده باشد چه حکمی دارد؟

پاسخ : اشکال دارد مگر این که زیر چادر ضخیم باشد.

نماز خواندن با مانتو:

پرسش : نماز خواندن با مانتو و البسه مشابه که به جز گردى صورت و دست ها تا مچ، بقیّه بدن پوشیده است چه حکمى دارد؟

پاسخ : در فرض سوال، اشکالى ندارد؛ هر چند چادر حجاب برتر است.