یکی از ارکان اصلی هر مسجد، امام جماعت آن است. حاج قاسم سلیمانی می‌گفت: همه چیز را مدیون مسجد هستیم، البته نه پیکره مسجد، بلکه فردی که به عنوان امام جماعت شناخته می‌شود. اما امروز جایگاه امام جماعت مسجد بی‌ارزش شده است. علت چیست؟

خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: یکی از ارکان اصلی هر مسجد، امام جماعت آن است و مسجدی موفق است که امام جماعت موفقی داشته باشد. امام جماعتی موفق است که به کارکردها و ویژگی‌های مسجد و وظایف امام جماعت آشنا باشد.

 یکی از مهم‌ترین مسائلی که طلبه‌های جوان به فعالیت در زمینه امام جماعتی مساجد علاقه ندارند، نزول این جایگاه مهم در عرف جامعه است؛ در حالی که قبلاً امام جماعت یک مسجد جایگاه بالایی داشت و برای انتصاب امام جماعت یک مسجد، بزرگان یک محله و افراد مورد اعتماد سراغ یک مرجع یا عالم بزرگ می‌رفتند و از او می‌خواستند طلبه‌ای برای امامت آن‌ها معرفی کند. او هم بهترین شاگرد خود را معرفی می‌کرد، اما امروز طلبه‌های جوان از امامت مساجد فراری‌اند. گزارش ما به دنبال دلایل این ماجراست.

پاداش امام جماعت از منظر پیامبر اسلام 

مؤمنان حاضر در مسجد بدون وجود امام جماعت از فضیلت حضور در مسجد برخوردار می‌شوند، ولی فیض بزرگ نماز جماعت را از دست خواهند داد و از فواید و آثار سازنده آن محروم می‌مانند. رسول خدا (ص) در بیان پاداش امام جماعت می‌فرماید: «خداوند متعال وعده داده است که سه نفر را بدون حساب وارد بهشت کند و هر یک از آنها شفیع 80 هزار نفر شود؛ مؤذن و امام جماعت و کسی که وضو بگیرد و وارد مسجد شود و در جماعت نماز بخواند. (مستدرک الوسائل، ج 1، ص 488)» 

حدود 3 میلیون تومان دریافتی ماهانه امام جماعت یک مسجد 

حالا اما با همه این پاداش‌های معنوی، امام جماعت شدن میان طلبه‌ها بی‌ارزش است. مهم‌ترین دلیل آن‌ها، پایین بودن میزان درآمد و مشکلات معیشتی است. براساس آمارهای غیررسمی به طلبه‌ای که در یک مسجد برای نماز حضور پیدا می‌کند با احتساب شهریه و مبالغی که گاهی نهادهایی مانند سازمان تبلیغات پرداخت می‌کنند، ماهانه عددی کمتر از 3 میلیون تومان به عنوان رفت و آمد پرداخت می‌شود. این مبلغ البته در برخی مساجدِ دارای رقبه و درآمد، بیش‌تر هم هست، اما عموم امامان جماعت مساجد، کم و بیش اعدادی مشابه این رقم دریافت می‌کنند. با این احتساب طلبه‌هایی که از روی شوق و علاقه هم به مسجد آمده‌اند، مجبورند برای گذران زندگی خود شغل دیگری داشته باشند و به اصطلاح، پاره‌وقت به مسجد بروند؛ بنابراین بخش زیادی از ساعات روز را در مسجد نیستند. اتفاقی که می‌توان با کمک مردم و خیرین هر محل برای آن چاره‌اندیشی کرد.

باید عینی‌تر و ملموس‌تر برای امام جماعت مسجد برنامه‌ریزی کرد

حالا شاید این سوال را مطرح کنید که «مگر برای نماز خواندن هم پول می‌گیرند؟ ما نماز می‌خوانیم او هم نماز می‌خواند.» در حالی که آن امام جماعت برای آمد و رفت و نماز خواندن، گاهی تا 4 ساعت وقت می‌گذارد و هزینه سنگین آمد و شد را پرداخت می‌کند. حجت‌الاسلام ذاکر، معاون فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد در این خصوص می‌گوید: «در گذشته طلبه‌ای که برای امامت جماعت مسجد به منطقه و محله‌ای می‌رفت، اهالی مسجد برای او امکانات حدّاقلی مثل محلّ اسکان تدارک می‌دیدند تا در دسترس باشد و بتواند وقت بیش‌تری بگذارد. در حال حاضر دستگاه و نهادی نیست که معیشت امام جماعت را تامین کند. باید ببینیم چرا این امام، امامِ تمام‌وقت نیست؟ چرا آن انگیزه لازم در او وجود ندارد؟ چرا به سمت تراز شدن حرکت نمی‌‌کند؟ تا وقتی که ما این‌ها را رها کنیم و برای آن طرح و برنامه ندهیم و حرف‌های بزرگ و زیبا بزنیم، اتفاقی نخواهد افتاد. البته برخی ائمه جماعات در همین شرایط، مجاهدت می‌کنند و تمام وقت در خدمت مسجد و اهالی مسجد و محله هستند.»

همه نهادها نقش امام جماعت را به رسمیت بشناسند

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری در سال 89 در بخشی از پیام خود به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز به نقش امام جماعت به عنوان مدیر مسجد تأکید ویژه‌ای داشتند و فرمودند: این مسأله، روحی تازه در انگیزه‌ ائمه‌ جماعات داشته و خواهد داشت. البته از آن سو نیز باید همه‌ نهادها و دستگاه‌ها در حوزه‌های کاری خودشان و در عمل نقش مهم و محوری امام جماعت را به رسمیت بشناسند تا امام جماعت از توان بالاتری در اداره‌ امور مسجد برخوردار باشد.

امامت جماعت مسجد باید به عنوان شغل مهم اجتماعی تلقی شود

حجت‌الاسلام پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه هم در این خصوص می‌گوید: «امامت جماعت مسجد را باید به عنوان شغل مهم اجتماعی تلقی کرد. این شغل از همه ابعاد بالا بوده و ائمه جماعات باید مسئول پیاده کردن حکمرانی اسلامی باشند. امام جماعت باید معنای لفظ امام را محقق کند. باید این دو موضوع فرهنگسازی شود، اول اینکه مسئولیت امام جماعت باز تعریف شود و دوم اینکه مأموریت مسجدی بودن را تبیین کنیم و بدانیم که مسجد صرفاً برای پیوند با خدا نیست، بلکه مسجد محلی برای ارتباط و پیوند با دیگر آحاد جامعه است.»

حجت‌الاسلام محمود ابوالقاسمی، امام جماعت مسجد زینبیه

امام جماعت باید در مسجد محترم شمرده شود

حجت‌الاسلام محمود ابوالقاسمی، سخنران مذهبی و امام جماعت مسجد زینبیه تهران در این خصوص می‌گوید: «مسجد خود به خود، محل تردد عموم مردم با سلایق مختلف، ایده‌ها و تفکرات متفاوت است. این حضور عموم مردم با سلایق مختلف، کار مدیر مسجد را سخت می‌کند؛ زیرا باید به سلایق آنان، سمت و سو و سامان دهد و در عین حال مراقبت کند که این سلایق با یکدیگر در تضارب نباشند و هم‌افزایی داشته باشند تا به یک هدف واحد برسند. این همسویی و هماهنگی سلایق، کار سختی است. اگر نظر امام جماعت در هر صورتی همچون گذشته محترم شمرده شود و دیگر ارگان‌ها با رعایت حدود با او برخورد کنند و حرفش فصل‌الخطاب باشد، او مدیر نهایی مسجد براساس بیانات مقام معظم رهبری است. در این صورت می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند، اما متاسفانه اینگونه نیست.»

بیانات مقام معظم رهبری درباره امام جماعت مسجد

اگر امروز مساجد به نمازخانه تبدیل شده است و مدام از آن‌ها انتقاد می‌کنیم که چرا ضعیف‌اند و کارایی گذشته را ندارند، باید بدانیم ضعف یک مسجد ناشی از کم‌کاری امام جماعت و ارکان دیگر مسجد و نهادهای مرتبط با مسجد است. برای بهبود این وضعیت باید توانمندسازی ارکان را برنامه‌ریزی کنیم؛ هم به امام جماعت آموزش دهیم، هم برای معیشت آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم تا با فراغ بال بیش‌تری برای مسجد وقت بگذارند و هم تربیت طلبه‌ها را به این سمت سوق دهیم. اگر امام جماعت مسجد بتواند وقت بیش‌تری بگذارد قطعاً در مسجد با اجرای برنامه‌های متعدد در ساعات بیش‌تری باز خواهد بود