شب برات (یا برائت) شب پانزدهم و به قولی چهاردهم ماه شعبان است. این نام به آن خاطر است که بنا بر روایات، خداوند در این شب "برات آزادی" از دوزخ را به بندگانش می‌دهد. به این ترتیب در این شب، آنهایی که آمرزش یافتند از مجازات تبرئه خواهند شد و به تعبیری سند آزادی آنها از کیفر دوزخ صادر می‌شود.

از غروب سیزدهم تا پانزدهم ماه شعبان که به چراغ برات معروف است مراسمی برای تکریم اموات برگزار می‌گردد. این مراسم که ریشه دینی ندارد مربوط به ایران باستان است و در برخی کشورهای خاورمیانه و هند و بخش‌های شرقی ایران، خراسان و مناطق کرد نشین با اسامی مختلفی همچون چراغ برات، عید برات، شب برات و ... با مراسم و آداب مختلفی برگزار می‌شود.

این مراسم با وجود اینکه با جشن نیمه شعبان همزمان شده است اما تفاوت‌هایی دارد. جشن نیمه شعبان مربوط به شیعیان است در حالیکه جشن برات را مسلمانان اهل تسنن و بخشی از مناطق شیعی برگزار می‌کنند. سابقه جشن چراغ برات یا "روشنایی" بسیار کهن‌تر از جشن نیمه شعبان است.